Nieuws
Eerste exemplaren overhandigd
Jik Nihom uit Enschede sprak als eerste de gasten toe tijdens de presentatie van de tweede druk van ‘We hebben ze allemaal gekend…’ op zondag 6 november 2017. Hij gaf zijn verhaal het opschrift mee ‘Wie heb ik allemaal gekend?’ en vertelde vervolgens op indrukwekkende wijze over de geschiedenis van zijn familie. Zijn grootvader was Karel Nihom (1900-1940), wiens naam op het monument in Winterswijk vermeld is. Onder de dreiging van de Duitse overheersing maakte hij op 15 mei 1940 een einde aan zijn leven. Hij woonde met zijn jonge gezin op dat moment gedwongen in Scheveningen, nadat hij in november 1939 op last van de minister van justitie uitgewezen was uit het Nederlands grensgebied.
Zijn naam en de plaatsnaam Scheveningen vormden de directe aanleiding tot het schrijven van ‘We hebben ze allemaal
gekend…’, want leerlingen die het monument in het kader van het project ‘Leren van de oorlog’ bezochten, vroegen
daarnaar: ‘Waren er ook concentratiekampen in Scheveningen?’
Mirjam Schwarz en Henk Vis vertelden de aanwezigen over hun project dat sinds 2004 jaarlijks wordt uitgevoerd.
Tijdens een herdenking werd stilgestaan bij de portretten, de namen en leeftijden van 27 Joodse inwoners van Winterswijk die vermoord werden in de concentratiekampen.
Henk Vis presenteerde vervolgens de tweede druk van zijn boek. ‘Misschien had het geen tweede druk moeten heten, want er is zoveel veranderd en aangevuld dat je eerder van een nieuw boek kunt spreken. Maar het gaat bij dit boek om dezelfde intentie als bij de eerste druk: het is een gedenkboek van en voor de Joodse gemeenschap van Winterswijk’.
Namens die gemeenschap ontving Mevr. Elly Engelsman-van Gelder het eerste exemplaar van de tweede druk van ‘We
hebben ze allemaal gekend…’
Wethouder drs. Wim Aalderink nam het eerste exemplaar voor de Gemeente Winterswijk in ontvangst en de Stichting Levi
Lassen uit Den Haag, van wie geen vertegenwoordigers aanwezig konden zijn, ontving een exemplaar per post.
Veel van de genodigden namen de gelegenheid te baat ook een exemplaar te kopen. Het boek is sinds 6 november 2017 te koop bij boekhandel Kramer en boekhandel Holders, beide in Winterswijk. Het is ook te bestellen via deze website: zie ‘bestelformulier’. Foto’s van de presentatie in ‘fotoalbum’.
Presentatie tweede druk ‘We hebben ze allemaal gekend…’
Op zondag 5 november vindt in de zalen van kerkelijk centrum De Zonnebrink in Winterswijk de presentatie plaats van de tweede druk van het gedenkboek voor de Joodse Gemeenschap van Winterswijk: ‘We hebben ze allemaal gekend…’ van de hand van Henk Vis.
Het eerste exemplaar van het boek zal worden aangeboden aan de Joodse Gemeenschap van Winterswijk, vertegenwoordigd door Elly Engelsman-van Gelder. Zij woont al lange tijd niet meer in Winterswijk maar voelt zich nog steeds sterk verbonden met het dorp van haar jeugd.
Elly Engelsman-van Gelder zat met haar moeder Sientje van Gelder-Weiler veilig ondergedoken, evenals haar broertje Jope en haar vader Aron David van Gelder. Het hele gezin overleefde zo, door de hulp van de families Stortelers en Bent, op twee onderduikplaatsen in Meddo de bezettingstijd.
Zij behoorden helaas tot de weinigen van de Winterswijkse Joodse gemeenschap die de oorlog overleefden: 326 mensen werden vermoord in de nazi-concentratiekampen. Hun namen staan sinds 2002 op het grote monument aan het Mevr. Kuipers-Rietbergplein in Winterswijk.
In 2010 kwam er bij die namen op het monument een boek uit: ‘We hebben ze allemaal gekend…’ In dat boek zijn zoveel mogelijk gegevens verzameld rond die 326 Joodse burgers van Winterswijk. Het boek werd opgenomen in het programma van de Werkgroep ‘Leren van de oorlog’, die al sinds 2004 jaarlijks geschiedenislessen verzorgt voor de leerlingen van de groepen 7 en 8 van het basisonderwijs en voor de eerste groepen van het voortgezet onderwijs.
Sinds het verschijnen van de eerste druk in 2010 konden er tal van nieuwe gegevens en nieuwe foto’s worden verzameld die nu een plaats gekregen hebben in de tweede, herziene en uitgebreide druk.
Er is bijvoorbeeld het verhaal van de familie Braunhut, waarvan alleen vader Saul Aron de oorlog overleefde. Hij trouwde na de oorlog met zijn enig overgebleven familielid uit Polen: zijn nichtje Bertha. Zij kregen 2 dochters: Chaja en Sheda, nu wonend in resp. Californië en Israël. Via oud-Winterswijker Bram Stemerdink kwamen er contacten tot stand met beide dames. Henk Vis kon de dames vertellen over het vooroorlogse leven van hun vader, over zijn eerste vrouw en over hun halfbroertjes. Chaja en Sheda vertelden de schrijver over het naoorlogse leven van hun vader en zijn tweede vrouw.
De tweede druk van ‘We hebben ze allemaal gekend…’ is vanaf 6 november te koop bij de Boekhandels Kramer en Holders (€ 34,50) en via deze website door gebruik te maken van het bestelformulier (€ 38,00 inclusief verpakkings- en verzendkosten).
‘We hebben ze allemaal gekend…’, tweede druk.
Gebonden, fullcolour, 520 pagina’s, isbn 978-90-819440-1-4
Prachtige gift
Voor de tweede keer in haar bestaan ontving de Werkgroep ‘Leren van de oorlog’ een cheque van de ‘PGW-Fietsvierdaagse’,
een jaarlijks terugkerende activiteit van de Protestantse Gemeente Winterswijk. De cheque die in 2011 ontvangen werd, werd
gebruikt voor het ontwikkelen van de website www.wehebbenzeallemaalgekend.com.
Op donderdag 10 september 2015 werd de nieuwe cheque, met het fantastische bedrag van € 2.000, in de synagoge overhandigd
aan Henk Vis. Het geld zal worden gebruikt voor het onderhouden en uitbreiden van de leskisten met materialen die worden
uitgeleend aan de deelnemende scholen. Het indrukwekkende verhaal van Jules Schelvis - ‘Er reed een trein naar Sobibor’ –
is inmiddels aan de leskisten toegevoegd.
Presentatie website www.WeHebbenZeAllemaalGekend.com
Woensdagmiddag 2 oktober jl. onthulde Mevrouw Leny Adelaar-Polak uit Bathmen een informatiebordje naast het monument
voor de vermoorde Joodse inwoners van Winterswijk. Een indrukwekkend moment waarbij Leny sprak: ‘Zo iets vreselijks mag nooit
meer gebeuren’. Een half uur later verrichtte zij in de raadzaal van het oude gemeentehuis haar eerste computerhandeling: met
een druk op ‘enter’ werd de startpagina van een nieuwe website zichtbaar op het projectiescherm.
Leny overleefde de gruwelen van Auschwitz. Haar eerste man, Hartog de Leeuw, werd daar vermoord. Gegevens over de 326 op het
monument vermelde Joodse burgers van Winterswijk staan in het in 2010 uitgebrachte boek ‘We hebben ze allemaal gekend…’ Na de
publicatie van dat boek zijn er nog veel nieuwe gegevens en foto’s beschikbaar gekomen. De inhoud van het boek, aangevuld met
alle nieuwe gegevens en foto’s, staan nu op een tweede website van de Werkgroep ‘Leren van de oorlog’, die sinds 2004 het
gelijknamige project voor de leerlingen van de oudste groepen van het basisonderwijs en de eerste groepen van het voortgezet
onderwijs in Winterswijk verzorgt.
Prof. Dr. Arnold Heertje schreef na de onthulling van het monument in 2002: ‘Winterswijk kan aan zijn uitgestelde bevrijding
beginnen’. Hij was er, op uitnodiging van de Werkgroep, woensdag 2 oktober ook weer bij en toonde zich, evenals de andere
genodigden, onder de indruk van het project.
Na de presentatie van de nieuwe website vertelden Mirjam Schwarz en Henk Vis over het werken met de schooljeugd in dit project.
‘We zijn er erg blij mee dat de Winterswijkse scholen ons project in hun geschiedenisprogramma hebben opgenomen’, sprak Henk Vis.
‘Dank aan alle meesters en juffen die met ons meewerken!’
Het adres van de nieuwe website luidt: www.wehebbenzeallemaalgekend.com (ook in QR-code vermeld)
Foto's van deze dag kunt u vinden in het foto-album
Foto: Mevrouw Leny Adelaar-Polak onthult het informatiebordje bij het monument (foto: Nada Boeyink)
Mooie gift!
De Protestants Christelijke Ouderenbond (PCOB afdeling Winterswijk) organiseerde in november 2012 een bazaar onder de noemer ‘Gemeenschappelijk
actief’ en verdeelde de opbrengst tussen verschillende ‘goede doelen’. Daar hoorde ook de Werkgroep ‘Leren van de oorlog’ bij. De werkgroep
ontving onlangs het mooie bedrag van € 312,00 voor de activiteiten in het onderwijs!
Mooi bedrag voor Mr. F.W. Voorink Stichting
Op 25 september jl. reikte het bestuur van de PeGeWe-fietsvierdaagse van de Protestantse Gemeente Winterswijk 3 cheques van maar liefst
€ 2.000,= uit aan 3 ‘goede doelen’. Eén daarvan was de Mr. F.W. Voorink Stichting die zich inzet voor het onderhoud en behoud van de
Synagoge aan de Spoorstraat. Een prachtige opsteker voor de nog jonge stichting! Dank aan alle mensen die deze fietstochten jaarlijks
organiseren en aan hen die dit mooie bedrag bij elkaar fietsten!
Logo voor Werkgroep ‘Leren van de oorlog’
Met enige trots presenteren we het logo van de Werkgroep ‘Leren van de oorlog’. Het logo is door Petra Wheeler-Meinders in opdracht ontworpen.
Zij is daarbij uitgegaan van het gedenkteken ‘Sjofar’ dat op het NS-station Winterswijk hangt. De sjofarblazer waarschuwt mensen en roept op
tot gedenken. Naast de waarschuwing en de oproep tot gedenken verbeeldt het logo ook een belofte:
Gedenken is bevrijdend!
Meer dan financiële steun alleen
In de maanden april t/m september 2011 ontvingen we van de
Protestantse Gemeente Winterswijk verschillende giften:
– in april 2011 ontving de werkgroep van de Pastorale Commissie Ouderenzorg van de PGW een bedrag van € 416,50
– in mei 2011 ontving de werkgroep de opbrengst van de tweede collecte uit de diensten van 8 mei in de Jacobskerk en de Zonnebrinkkerk - € 282,63
– en op 21 september 2011 werd de werkgroep een cheque van maar liefst € 1.250,00 overhandigd door de Commissie Fietsvierdaagse PGW
Tezamen een bedrag van € 1.949,13! Een geweldige financiële impuls voor de activiteiten van de werkgroep! Maar er is meer dan dat. De financiële gift betekent ook een morele ondersteuning om over dat moeilijke onderwerp uit onze plaatselijke geschiedenis onderwijs te geven. Alle gevers, oud en jong, fietsend en aan de kerkdienst deelnemend, hartelijk bedankt!
Voorzitter Joodse gemeente Winterswijk overleden Op 5 oktober 2010 (27 Tisri 5771) is mr. Frits Willem Voorink plotseling overleden. Hij werd 64 jaar. Willem
Voorink is jarenlang voorzitter geweest van de kleine Joodse gemeenschap van Winterswijk en in en vanuit die
functie heeft hij de activiteiten van de Werkgroep ‘Leren van de oorlog’ steeds enthousiast gevolgd en ondersteund.
Willem erkende het belang van het vertellen over de joodse gemeenschap van Winterswijk. Zonder kennis van de
geschiedenis kun je immers geen goed zicht op de toekomst hebben. |
Jom ha Sjoa 2010 – een gedenkwaardige dag
Op zondag 11 april werd op het NS-station Winterswijk een gedenkteken onthuld voor de Joodse inwoners van
Winterswijk die in de Tweede Wereldoorlog naar de vernietigingskampen van de nazi’s werden gedeporteerd en
daar vermoord werden.
Jip Wijngaarden maakte, in opdracht van de Werkgroep ‘Leren van de oorlog’, een prachtige bronzen plaquette
naar haar schilderij uit 2005, getiteld ‘Sjofar’. ‘Sjofar’ is een oproep tot gedenken en bezinning.
.... (lees verder)
Herstel muur oude Joodse begraafplaats
Sinds half april 2009 is er gewerkt aan de restauratie van de muur rond de oude Joodse begraafplaats
aan de Spoorstraat. De begraafplaats is al bijna 90 jaar niet meer in gebruik en telt nog slechts
enkele grafstenen. De begraafplaats behoort echter tot het totale complex van synagoge, badhuis, leslokalen
en woonhuis. De restauratie is inmiddels voltooid.
Sinds het opknappen van de omheining van de oude Joodse begraafplaats aan de Spoorstraat in 1984, ter gelegenheid van de heropening van de synagoge, waren ze verdwenen: de zwanen op het smeedijzeren hek. Sinds half mei zijn ze weer terug! Teken van eeuwige trouw!
